Gorzka czekolada i inne opowiadania o ważnych sprawach
Mamy perełkę. Gorzka czekolada i inne opowiadania o ważnych sprawach to zbiór skupionych na wartościach opowiadań polskich autorów przeznaczony dla starszych dzieci (zdecydowanie powyżej 10 lat) i młodzieży. Dotąd nietrudno było o literaturę dla młodszych dzieci traktującą wprost o aksjologii (tj. nazywającą konkretne wartości), taką jak cykl Rad nie od parady Małgorzaty Strzałkowskiej czy seria pt. Wartości autorstwa Felicii Law z najcudowniejszą chyba Zebrą Zanzibar. Tym razem ukazuje się podobna książka dla młodzieży.
Na szczęście nowele dla starszego czytelnika nie są historiami „z morałem” tj. morał ten nie jest narysowany grubą kreską, nachalny czy boleśnie dydaktyczny. Interpretacja zdarzeń i czynów pozostawiona jest najczęściej czytelnikowi, lekko tylko zasugerowana. Sprawia to, że czytelnik otrzymuje dużo zaufania i swobody interpretacyjnej, jak przystało na rasową literaturę piękną. W czasach, gdy znów wszyscy mamy myśleć tak samo, poważne potraktowanie młodego czytelnika i jego kompetencji moralnej jest dużym walorem książki.
W większości opowiadań przedstawiona jest współczesna polska problematyka – realistyczna, codzienna i wiarygodna, często bolesna (ubóstwo, samotność i smutna samodzielność dzieci zapracowanych rodziców, przemoc). Młodzi bohaterowi stają wobec sytuacji, które z jednej strony przecież ich przerastają i może nie powinny mieć miejsca, z drugiej – wiemy, że są prawdą o życiu polskich dzieci. Co ciekawe, młodzi bohaterowie odkrywają znaczenie wartości niejako w praktyce: odczuwając dyskomfort w związku z ich łamaniem lub przyglądaniem się, jak są łamane. Mimo że często brakuje im właściwej opieki emocjonalnej ze strony dorosłych, są wyposażeni w wewnętrzny kompas etyczny i zdobywają się na świadomy wysiłek, aby postępować właściwie.
Są też jednak w tomie opowiadania „z innej bajki” np. smakowity (w końcu o czekoladę tu chodzi) przykład fantastyki społecznej (System Pawła Beręsewicza) czy historia stylizowana na legendarną (Nędzny tchórz tegoż). Te czyta się bodaj z największym zainteresowaniem.
Skromność, bezinteresowność, szacunek, odwaga, niebezpieczeństwo ulegania pozorom i łatwym interpretacjom, zmagania ze znaczeniem niesionym przez własne imię… Książka z powodzeniem nadaje się do wykorzystania przez nauczycieli etyki, filozofii, być może przez katechetów – oby jednak była też czytana „po prostu”. Została wydana z okazji piętnastolecia promującej czytelnictwo dzieci „Fundacji ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom”.
Paweł Beręsewicz, Wojciech Cesarz, Barbara Kosmowska, Andrzej Maleszka, Katarzyna Ryrych, Katarzyna Terechowicz, Gorzka czekolada i inne opowiadania o ważnych sprawach, Prószyński S-ka, Warszawa 2016.
